ممکن است به نظر عادی به نظر برسد که مدام با گوشی یا کامپیوتر؛ در اینترنت چرخ بزنید، اما زمانی که بدون فکر بالا و پایین کردن اینترنت به حالت اجباری تبدیل می شود، یا بیش از حد به اینترنت یا سایر خدمات آنلاین وابسته هستید، ممکن است به اعتیاد به اینترنت و فضای مجازی مبتلا باشید. همه ما شنیده‌ایم که گذراندن زمان زیاد جلوی صفحه نمایش برای سلامتی ما چندان خوب نیست. چه صرف ساعت‌ها گشتن در رسانه‌های اجتماعی یا خرید آنلاین، استفاده بیش از حد و اجباری از اینترنت می‌تواند در طول زمان باعث استرس روانی قابل توجهی شود. این موضوع می تواند علائم مرتبط با اضطراب، افسردگی و اعتماد به نفس پایین را تشدید کند. علاوه بر این، استفاده وسواسی از اینترنت ممکن است باعث اختلال در خواب شود و همچنین می تواند بر روابط و شغل شما تأثیر منفی بگذارد.

فهرست مطالب

• اعتیاد به اینترنت و فضای مجازی چیست؟
• اعتیاد به اینترنت آیا واقعا اعتیاد است؟
• نشانه های اعتیاد به اینترنت
• علل و عوارض اعتیاد به فضای مجازی و اینترنت
• انواع اعتیاد به اینترنت
• اعتیاد به اینترنت در کودکان
• درمان اعتیاد به اینترنت

برای شرکت در تست رایگان اعتیاد به اینترنت یانگ کلیک کنید

اعتیاد به اینترنت و فضای مجازی چیست؟

اعتیاد به اینترنت یک اعتیاد رفتاری است که در آن فرد به استفاده از اینترنت یا سایر وسایل آنلاین به عنوان روشی ناسازگار برای مقابله با استرس های زندگی وابسته می شود. اعتیاد به اینترنت به طور گسترده به رسمیت شناخته شده است، به ویژه در کشورهایی که تعداد زیادی از مردم را تحت تاثیر قرار داده است، مانند کره جنوبی، که در آن به عنوان یک مشکل بهداشت ملی اعلام شده است. اعتیاد به اینترنت، که اغلب به عنوان اختلال اعتیاد به اینترنت (IAD) شناخته می شود، یک وضعیت شناخته شده در آخرین ویرایش راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) نیست.

اعتیاد به اینترنت به تعامل بیش از حد و اجباری با دنیای آنلاین اشاره دارد. افرادی که ممکن است کنترل خود را در  سپری کردن زمانشان در دنیای آنلاین، از دست بدهند، تمایل دارند اینترنت را بالاتر از تعهدات مهمی مانند فرزندپروری، کار یا فعالیت های اجتماعی سرگرم کننده قرار دهند. وسواس یک فرد به اینترنت می تواند به طور منفی در فعالیت ها و مسئولیت های روزانه، روابط و خلق و خو شخص تداخل ایجاد کند.

اعتیاد به اینترنت آیا واقعا اعتیاد است؟

همه کارهایی دارند که دوست دارند مرتباً انجام دهند. به طور کلی در مورد داشتن عادت هایی که باعث آسیب یا ناراحتی نمی شوند، نگرانی زیادی وجود ندارد. به عنوان مثال، انجام بازی‌های ویدیویی برای چند ساعت در روز به این معنی نیست که شما به یک بازی ویدیویی اعتیاد دارید.

اما مرز بین عادت و اعتیاد کجاست؟

• عادت کاری است که شما به طور منظم انجام می دهید، معمولاً به این دلیل که آن را تمرین کرده اید یا آن را در برنامه روزانه خود گنجانده اید. شستن ظروف بعد از شام نمونه ای از یک عادت "خوب" است. اما عادات همچنین می توانند شامل مواردی مانند جویدن ناخن در هنگام استرس باشد.
• اعتیاد شامل درگیر شدن در یک رفتار یا مصرف یک ماده است زیرا در انجام آن احساس پاداش می کنید. در اعتیاد، ممکن است بدانید که این رفتار یا ماده برای شما مضر است، اما نمی توانید آن را ترک کنید.

اگر دوست دارید در حالی که قهوه صبح خود را می نوشید به مدت 20 دقیقه در فروشگاه های آنلاین گشت و گذار کنید، این احتمالاً فقط یک عادت است. اگر مرتباً بعد از 20 دقیقه نمی‌توانید دست از کار بکشید و در نهایت به سر کار خود دیر می‌رسید یا کارهای مهم را انجام نمی‌دهید، ممکن است با چیزی نزدیک‌تر به اعتیاد دست و پنجه نرم کنید.

نشانه های اعتیاد به اینترنت

کارشناسان در تلاش برای مشخص کردن اینکه اعتیاد به اینترنت چگونه به نظر می رسد، مطالعات زیادی انجام داده اند. از آنجایی که اعتیاد به اینترنت به طور رسمی به عنوان یک وضعیت سلامت روان شناخته نشده است، توافق روشنی در مورد علائم وجود ندارد. با این حال، تحقیقات چند ویژگی کلیدی را شناسایی کرده است. بر اساس یک مطالعه در سال 2012، اگر زمان طولانی را به صورت آنلاین برای فعالیت های غیرمرتبط با کار، مانند مرور وب یا بازی های ویدیویی سپری کنید و متوجه هر یک از آنها شوید، ممکن است اعتیاد به اینترنت را تجربه کنید. علائم شامل:

• تغییرات ناگهانی در خلق و خو
• نگرانی شدید در مورد اتفاقاتی که در فضای آنلاین رخ می دهد، زمانی که شما آنجا نیستید
• نمی توانید مدت زمان آنلاین بودن خود را کنترل کنید
• افزایش زمان آنلاین بودن برای رسیدن به یک احساس یا خلق و خوی خاص
• افزایش تحمل: مشابه سایر اشکال اعتیاد رفتاری، فرد برای حس لذت بیشتر، ساعت مصرف را افزایش می دهد
• علائم ترک (تحریک پذیری، دردهای جسمی، افسردگی) در صورت عدم دسترسی به اینترنت، فضای مجازی یا محدودیت در استفاده آنها
• ادامه رفتار و آنلاین بودن علی رغم درگیری با عزیزان یا عواقب آن در محل کار یا مدرسه

اعتیاد به اینترنت همچنین ویژگی های مشابهی با اعتیاد به تلفن همراه یا "نوموفوبیا" دارد، ترس از بدون دستگاه تلفن همراه بودن، به طور مشابه، نوموفوبیا نیز می‌تواند بر زندگی روزمره افراد تأثیر بگذارد، زیرا بسیاری از افراد مبتلا به این اجبار تغییر رفتارشان با فناوری را دشوار می‌دانند.

علل و عوارض اعتیاد به فضای مجازی و اینترنت

به طور کامل درک نشده است که چرا مردم به اینترنت معتاد می شوند، اما می توان تصور کرد که ظهور فناوری پیشرفته، پلت فرم های رسانه های اجتماعیِ القا کننده دوپامین و گوشی های هوشمند منجر به افزایش وابستگی شده است. شبکه های رسانه های اجتماعی دارای ویژگی های افزایش دهنده دوپامین (ناقل عصبی حس لذت و پاداش) مانند لایک هستند. مغز ما احساس دریافت دوپامین را دوست دارد و با ایجاد تحمل بیشتر و بیشتر به دنبال دریافت پاداش بیشتر است. مردم همچنین از اینترنت و بازی های آنلاین برای فرار از احساسات دشوار استفاده می کنند. چند چیز دیگر ممکن است نقش داشته باشد، از جمله:

• ژنتیک
• محیط
• شرایط سلامت روان، مانند افسردگی و اضطراب

برای سنجش این موارد می توانید از تست اقسردگی بک و تست اضطراب اسپیلبرگر استفاده کنید

برخی از کارشناسان پیشنهاد کرده اند که برخی افراد مستعد رفتارهای اعتیاد آور هستند زیرا گیرنده های دوپامین کافی ندارند یا تعادل مناسب سروتونین را با دوپامین ایجاد نمی کنند. این دو انتقال دهنده عصبی هستند که نقش زیادی در خلق و خوی شما دارند. علاوه بر این، تحقیقات سال 2016 نشان می دهد که برخی شرایط همزمان ممکن است با اختلال استفاده از اینترنت وجود داشته باشد. این شامل:

• اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)
• هیپومانیا و اختلال دوقطبی
• اختلال وسواس اجباری (OCD)
• اختلال مصرف مواد
• خطر خودکشی
• علائم تجزیه ای (مانند مسخ شخصیت و احساس جدا شدن از خود)
• بیخوابی
• آلکسی تایمیا (احساس مشکل یا شناسایی احساسات)
• عزت نفس پایین
• اضطراب اجتماعی

علاوه بر این، سایر خطرات احتمالی اعتیاد به اینترنت ممکن است شامل تأثیر بر سلامت جسمی باشد. به عنوان مثال، یک مطالعه در سال 2021 توسط انجمن قلب آمریکا بیان می کند که صرف زمان زیاد در مقابل صفحه نمایش خطر سکته مغزی را افزایش می دهد. یک بررسی سال 2017 نشان می دهد که زمان بیش از حد استفاده از صفحه نمایش ممکن است رشد شناختی کودکان را کند کند.

اگر شک دارید که به اینترنت اعتیاد دارید، تست اعتیاد به اینترنت را انجام دهید

انواع اعتیاد به اینترنت

اعتیاد به اینترنت یک اصطلاح گسترده است که طیفی از رفتارها و مشکلات کنترل تکانه (عمل کردن بدون فکر قبلی) شامل اینترنت، رایانه شخصی و تلفن همراه را در بر می گیرد. در حالی که هنوز هیچ معیار رسمی پذیرفته شده ای برای تشخیص اعتیاد به اینترنت وجود ندارد، محققان 5 زیرمجموعه از انواع خاص اعتیاد به رایانه و اینترنت را شناسایی کرده اند.

اعتیاد به سکس سایبری (Cybersex Addiction)

اعتیاد به سکس سایبری یکی از اعتیادهای اینترنتی است. این شامل پورنوگرافی آنلاین، وب‌سایت‌های بزرگسالان، اتاق‌های گفتگوی فانتزی جنسی و خدمات وب‌کم است. وسواس نسبت به هر یک از این خدمات می تواند برای توانایی فرد در ایجاد روابط جنسی، عاشقانه یا صمیمی در دنیای واقعی مضر باشد. گزینه‌های درمانی برای کسانی که اعتیاد به سکس سایبری دارند، معمولاً به شکل مداخله و به دنبال آن دارو درمانی است.

اجبارهای شبکه ای (Net Compulsions)

اجبارهای شبکه ای مربوط به فعالیت های تعاملی آنلاین است که می تواند بسیار مضر باشد، مانند قمار آنلاین، تجارت سهام، حراج های آنلاین و خرید آنلاین اجباری. این عادت‌ها می‌توانند تأثیر مخربی بر ثبات مالی فرد داشته باشند و وظایف مرتبط با شغل را مختل کنند. خرج کردن یا از دست دادن مقادیر بیش از حد پول نیز می تواند باعث ایجاد استرس در روابط فرد شود. با دسترسی سریع و آسان به سایت های شرط بندی و فروشگاه های آنلاین، برای کسانی که در حال حاضر مستعد اعتیاد به قمار یا خرج هستند آسان است که به صورت آنلاین گیر بیفتند.

اعتیاد به رابطه سایبری یا آنلاین (Cyber Relationship Addiction)

معتادان به روابط سایبری یا آنلاین عمیقاً درگیر یافتن و حفظ روابط آنلاین هستند و اغلب خانواده و دوستان واقعی را فراموش کرده و از آنها غفلت می کنند. معمولاً روابط آنلاین در اتاق‌های گفتگو یا سایت‌های شبکه‌های اجتماعی مختلف شکل می‌گیرد، اما می‌تواند در هر جایی که فرد بتواند با افراد آنلاین تعامل داشته باشد، رخ دهد. اغلب افرادی که به دنبال روابط آنلاین هستند، این کار را در حالی انجام می دهند که هویت و ظاهر واقعی خود را پنهان می کنند.

فرد ممکن است پس از درگیر شدن توسط یک زندگی اجتماعی و شخصیت آنلاین، با مهارت های اجتماعی محدود و انتظارات غیر واقعی در مورد تعاملات حضوری باقی بماند. در بسیاری از مواقع این منجر به ناتوانی در برقراری ارتباطات با دنیای واقعی می شود و به نوبه خود فرد را بیشتر به روابط سایبری خود وابسته می کند. برای درمان این اعتیاد و اطمینان از تغییرات رفتاری پایدار معمولاً به مشاوره یا درمان نیاز است.

جستجوی اطلاعات اجباری (Compulsive Information Seeking)

اینترنت اطلاعات و دانش فراوانی را در اختیار کاربران قرار می دهد. برای برخی، فرصت یافتن اطلاعات به این راحتی به یک تمایل غیرقابل کنترل برای جمع آوری و سازماندهی داده ها تبدیل شده است. در برخی موارد اطلاع یابی نمودی از تمایلات وسواسی اجباری است که از قبل وجو داشته. جستجوی اجباری اطلاعات همچنین می تواند بهره وری کار را کاهش دهد و به طور بالقوه منجر به پایان کار شود. بسته به شدت اعتیاد، گزینه‌های درمانی می‌توانند از روش‌های درمانی مختلف، که تغییر رفتار اجباری و ایجاد استراتژی‌های مقابله‌ای را هدف قرار می‌دهند، تا دارو را شامل شود.

اعتیاد به بازی های ویدیوئی یا گیم (Gaming Addiction)

اعتیاد به گیم یا بازی های ویدیوئی شامل فعالیت های آنلاین و آفلاین است که می توان با رایانه انجام داد. با گسترش گسترده تر رایانه ها، بازی هایی مانند Solitaire، Tetris و Minesweeper در نرم افزار آنها برنامه ریزی شدند. محققان به سرعت دریافتند که بازی‌های رایانه‌ای وسواس‌آمیز در تنظیمات خاصی به یک مشکل تبدیل شده است. کارمندان دفتر زمان زیادی را صرف انجام این بازی ها می کنند که باعث کاهش قابل توجه بهره وری می شود. این بازی‌های کلاسیک نه تنها امروزه در دسترس هستند، بلکه هزاران بازی جدید نیز در دسترس هستند، و وضعیت اعتیاد به بازی‌های ویدیوئی مانند همیشه رایج و مضر است. بازی هایی که بیشترین نرخ اعتیاد را داشت اند شامل: 

• کلش آف کنز (clash of clans)
• پابجی (pubg)
• دوتا 2 (dota 2)
• فورتنایت (fortnite)
• وارکرفت (warcraft)
• فیفا (fifa)
• کال آف دیوتی (call of duty)

اعتیاد به اینترنت در کودکان

اعتیاد به اینترنت به ویژه برای کودکان و نوجوانان نگران کننده است. کودکان دانش و آگاهی لازم برای مدیریت صحیح استفاده از رایانه خود را ندارند و هیچ ایده ای در مورد آسیب های احتمالی که اینترنت می تواند آنها را در معرض آن قرار دهد، ندارند. اکثر بچه ها به کامپیوتر دسترسی دارند و حمل تلفن همراه برای کودکان و نوجوانان امری عادی شده است.

در حالی که این ممکن است به والدین اطمینان دهد که می توانند در مواقع اضطراری با فرزندشان تماس دو طرفه داشته باشند، خطرات بسیار واقعی وجود دارد که این دسترسی مداوم به اینترنت می تواند آنها را در معرض اعتیاد قرار دهد. کودکان به طور فزاینده ای به مدت زمان طولانی متصل به اینترنت عادت کرده اند و ارتباط آنها را با دنیای اطراف قطع می کند.
کودکانی که رایانه دارند و دسترسی آنلاین خوبی دارند، هم به عنوان قربانی و هم به عنوان مجرم، در معرض خطر بیشتری برای مشارکت در آزار و اذیت سایبری هستند. بچه‌هایی که به صورت آنلاین بازی می‌کنند، معمولاً برای حمایت از گروهی که با آن بازی می‌کنند، با فشار همسالان برای بازی برای مدت زمان طولانی مواجه می‌شوند. این فقدان مرزها می‌تواند کودکان را در برابر اعتیاد به بازی‌های ویدیویی آسیب‌پذیر کند. به کودکان و نوجوانان توصیه می شود که بیش از دو ساعت در روز از صفحه نمایش استفاده نکنند. در ادامه به راهکارهای درمانی می پردازیم.

درمان اعتیاد به اینترنت

از آنجایی که هیچ تشخیص رسمی برای اعتیاد به اینترنت وجود ندارد، هیچ روش بالینی ثابتی برای درمان وجود ندارد. بسته به شدت اعتیاد و رفتارهای فرد، انواع مختلف درمان موثر خواهد بود. در برخی موارد، اگر اکثر گزینه‌های درمانی مؤثر نباشند، ممکن است از دارو برای مدیریت علائم این مسئله یا برای کنترل افکار مزاحم در مورد آنلاین شدن استفاده شود. اما چند کار وجود دارد که می توانید انجام دهید تا یاد بگیرید چگونه توجه خود را به زندگی خود در دنیای فیزیکی و واقعی برگردانید.

درمان اعتیاد به اینترنت در بزرگسالان

در حالی که انتظار نمی رود هیچ کس دستگاه های دیجیتال خود را به طور کامل رها کند، شما می توانید نحوه تعامل خود را با فناوری هوشمند تغییر دهید. می‌توانید با شناسایی لحظات خاصی که احساس می‌کنید زمان آنلاین بودن شما بیش از حد بوده است، شروع کنید، و بررسی کنید که چرا چنین فکر می‌کنید و به جای آن می‌خواهید چه کاری انجام دهید. به عنوان مثال، ممکن است با فرزندان خود، یکی از اعضای خانواده یا یک دوست صمیمی ارتباط برقرار کنید.

هنگامی که الگوهای استفاده بیش از حد از اینترنت خود را شناسایی کردید، ممکن است محدودیت هایی را تعیین کنید و البته ریشه این اعتیاد را بررسی کنید. اگر متوجه شدید که در متعهد شدن به کاهش مصرف اینترنت با مشکل مواجه هستید، شاید بهتر است با یک متخصص سلامت روان مشورت کنید.

مشاوره فردی با امین زندی، روانشناس بالینی

درمان اعتیاد به اینترنت در فرزندان

قبل از هر چیز، مهم است که خود را در مورد محتوای مناسب سن فرزندتان آگاه کنید. یکی از مهم‌ترین مکالماتی که می‌توانید با فرزندتان در مورد دستگاه‌های دیجیتال و رسانه‌های اجتماعی داشته باشید، این است که انواع مختلف ارتباطات آنلاین، پلتفرم‌ها و محتوا چه احساسی به او می‌دهند، بحث کنید. با ایجاد یک سیستم امتیازدهی، آن را سرگرم‌کننده و جالب کنید و سپس با فرزندتان مشکل را حل کنید تا بفهمید چگونه می‌توانید زمان صرف شده با افراد، محتوا یا پلتفرم‌های منفی، نامناسب یا آسیب‌زننده را کاهش دهید. همچنین اکثر نرم افزارها و رسانه ها مثل گوگل و اینستاگرام قابلیت افزودن سن و ایجاد محدودیت برای کودکان و افراد زیر سن قانونی دارند. نکات زیر شما را در این مسیر یاری می کند:

1. استفاده از صفحه نمایش محدودیت سنی تا 18 ماهگی برای چت ویدیویی همراه با یک بزرگسال (مثلاً با والدینی که خارج از شهر هستند).
2. بین 18 تا 24 ماه زمان تماشای صفحه نمایش باید به تماشای برنامه آموزشی با مراقب محدود شود.
3. برای کودکان 2 تا 5 ساله، زمان غیرآموزشی صفحه نمایش را به حدود 1 ساعت در روز هفته و 3 ساعت در روزهای آخر هفته محدود کنید.
4. برای سنین 6 سال و بالاتر، عادات سالم را تشویق کنید و فعالیت هایی را که شامل صفحه نمایش است محدود کنید.
5. در طول وعده های غذایی و گردش های خانوادگی همه صفحه نمایش ها را خاموش کنید.
6. در مورد کنترل والدین بیاموزید و از آن استفاده کنید. (استفاده از گزینه محدودیت سنی در نرم افزارها)
7. از استفاده از صفحه نمایش به عنوان پستانک، پرستار کودک یا برای جلوگیری از عصبانیت خودداری کنید.
8. 30 تا 60 دقیقه قبل از خواب صفحه نمایش ها را خاموش کرده و از اتاق خواب خارج کنید.

در نهایت، شما می‌خواهید به خاطر داشته باشید که کمک به فرزندتان برای شناسایی استفاده مشکل‌زا از اینترنت مهم‌ترین گام است، زیرا بدون درک اینکه چرا چیزی مشکل‌ساز است، آنها بسیار تمایلی به تغییر آن ندارند. چنانچه موفق به ایجاد مصرف سالم اینترنت در فرزند خود یا استفاده از ابزار های مختلف نشدید، می توانید از یک روانشناس کودک بهره ببرید.

نویسنده: یاسمن اکبرزاده، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی

بازبینی: امین زندی، روانشناسی بالینی